DİSK-AR Raporu: Gelir Vergisi ve Çalışanların Yükü

Çalışanların Gelir Vergisi Yükü Artıyor

Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu Araştırma Merkezi, kısaca DİSK-AR, gelir vergisi konusunda önemli bir rapor yayınladı. Rapora göre, brüt 20 bin TL ücret alan bir işçi, sene başında yaklaşık 1300 TL vergi öderken, ekim ayına gelindiğinde bu miktar 3 bin 500 TL'ye yükseliyor. Bununla birlikte, temmuz ayındaki %25'lik ara zam, vergi ve çeşitli kesintiler nedeniyle yüzde 12'ye düşüyor.

Vergi ve Kesinti Yükü Artıyor

Araştırmaya göre, 2023 Ocak ayında 1.300 TL gelir vergisi ödeyen bir çalışan, 2023 Ekim'den itibaren ödediği vergi miktarının 3 bin 500 TL olduğunu gözlemliyor. Ücretliler üzerindeki vergi ve kesinti yükü ise Ocak 2023'te yaklaşık yüzde 22 iken, Ağustos 2023'ten itibaren yaklaşık yüzde 30'a yükseliyor.

Kesintiler Artıyor: 4.350 TL’den 7.295 TL’ye

DİSK'e bağlı sendika üyelerinin bordroları dikkate alınarak yapılan örnek bir hesaplamayla, Ocak 2023'te 20 bin TL olan brüt ücretin, yılın ikinci yarısında yüzde 25 ara zam aldığını varsayarsak, Temmuz 2023'te brüt giydirilmiş kazancının 25 bin TL olduğunu görüyoruz. Ancak aynı çalışanın Ocak 2023'te 4 bin 350 TL olan toplam vergi ve sigorta prim kesintisi, Mayıs 2023'te 5 bin 100 TL'ye, Temmuz 2023'te 6 bin 378 TL'ye ve Ekim 2023'ten itibaren ise 7 bin 295 TL'ye yükseliyor.

Ara Zamın Etkisi: Yüzde 12 Zam

Çalışanların yılbaşında toplam kazancının yüzde 22'si vergi ve kesintilere giderken, brüt ücretin yüzde 78'i kendisine kalıyor. Ekim 2023'e gelindiğinde ise kesinti oranı yüzde 30'a yaklaşıyor; çalışanın eline geçen ücret ise yüzde 70 düzeyine geriliyor. Yani, işçinin brüt ücreti Ocak 2023’te 20 bin TL iken, kesintiler sonrası eline geçen net ücret 15 bin 600 TL oluyor. Ekim ayına gelindiğinde ise, işçinin brüt ücreti 25 bin TL olmasına rağmen eline geçen net ücret 17 bin 500 TL'ye düşüyor. Böylece, işçi temmuz ayında yüzde 25 oranında ara zam almasına rağmen, vergi ve kesintiler yüzünden eline geçen net ara zam oranı yüzde 12 ile sınırlı kalıyor.

Toplamda 69 Bin TL’lik Kesinti

Raporda, bu örnekle yapılan diğer hesaplamalar da dikkate alınıyor. Buna göre, bir işçinin 2023 yılı içinde 27 bin 575 TL'si gelir vergisi olmak üzere toplamda 69 bin TL vergi ve kesinti ödediği ortaya konuyor. Gelir vergisi ödemelerine ilişkin olarak da şu ifadeler yer alıyor: “Bir işçi Ocak 2023'te 1.274 TL gelir vergisi öderken bu miktar Mayıs 2023'te 2 bin 24 TL'ye, Temmuz 2023'te 2 bin 540 TL'ye ve Ekim 2023'ten itibaren ise 3 bin 457 TL'ye çıktı. Böylece ekim ayındaki gelir vergisi kesintisi artışı ocak ayına göre 2,7 kat olmaktadır.”

İşverenlere Sağlanan SGK Prim Desteği

Raporda, işçilerin vergi yükünün artmasına karşın, işverenlere sağlanan primlere de dikkat çekiliyor. 2008'den itibaren SGK işveren prim payının 5 puanının bütçeden karşılandığı belirtiliyor. 2010'da 3,8 milyar TL olan işverenlere 5 puanlık SGK prim desteğinin, 2023'te 69,3 milyar TL'ye ulaştığına vurgu yapılıyor. Ancak raporda, işverenlere uygulanan 5 puanlık SGK prim desteğinin benzerinin işçilere uygulanmadığı ve bu uygulamanın adaletsiz olduğuna dikkat çekiliyor. İşçilere de işverenlere olduğu gibi 5 puanlık SGK prim desteği uygulanmalı ve işçilerin sosyal güvenlik primlerinin 5 puanı Hazine/Bütçe tarafından karşılanmalıdır.

DİSK-AR’ın 5 Önerisi

Rapora göre, çalışanların gelir vergisi yükünün artmasının üç önemli nedeni var: Gelir vergisi oranlarının çok yüksek olması, asgari ücret istisnasının matrahtan değil gelir vergisinden indirim yoluyla uygulanması ve gelir vergisi tarife dilimlerinin düşük tutulması ve böylece çalışanların kısa sürede bir üst vergi tarife dilimine girmesi.